Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılması – Av. Emel Kiraz

4857 sayılı kanunun “Gece Çalıştırma Yasağı” başlıklı 73. Maddesinde “Sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.

On sekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usûl ve esaslar Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.” hükmü yer almaktadır. Bu doğrultuda; işyerlerinde, kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin düzenlemeler 24.07.2013 tarih ve 28717 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik esas alınarak yapılmaktadır.

4857 sayılı kanunun 69. maddesinde “gece” tanımı; çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönem olarak ifade edilmektedir.

Yönetmelikte “kadın çalışan” on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışan olarak ifade edilmektedir.

Söz konusu yönetmelikte yer alan, kadın çalışanların her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamayacağına ilişkin düzenleme, 19.08.2017 tarih ve 30159 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile “Kadın çalışanlar gece postalarında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.” şeklinde düzenlenmiş; turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanların yazılı onay vermeleri şartı ile yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yapabilmelerinin önü açılmıştır.

24.07.2013 tarih ve 28717 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte” yer alan diğer düzenlemelerde herhangi bir değişiklik bulunmamaktadır.

Yönetmelik işverene birtakım yükümlülükler getirmektedir. Yönetmelikte yer alan “Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın çalışanları, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden, işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.” düzenlemesi ile işverene kadın çalışanların ulaşımını kolaylaştırma yükümlülüğü getirmiş olduğu anlaşılmaktadır. Yani işveren belediye sınırları dışında ya da belediye sınırları içerisindeki iş yerlerinde posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile ulaşımın zor olduğu hallerde gece postalarında çalışan kadın işçilerin ulaşımını sağlamakla yükümlüdür.

İşveren sağlık gözetimi kapsamında gece çalıştıracağı kadın çalışanlar için işyeri hekiminden gece postasında çalışmaya uygun olduklarına dair sağlık raporu alınmasını ve periyodik olarak sağlık kontrollerinin yapılmasını sağlamakla yükümlüdür.

Eşlerin işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışması halinde ise kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenleneceği, aynı işyerinde çalışan eşlerin aynı gece postasında çalışma taleplerinin ise imkân dahilince işverence karşılanacağı düzenlenmektedir.

Kadın çalışanların, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bir yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamayacağı, çalışmalarının gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenleneceği, emziren kadın çalışanlarda bu sürenin, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan rapora istinaden altı ay daha uzatılacağı düzenlemesi bulunmaktadır.

“Gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini, iş müfettişlerince yapılan denetimlerde göstermek üzere işyerinde saklar.” şeklindeki “saklama yükümlülüğü” de işverenin kadın çalışanlara ilişkin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğinin denetimi bakımından önem taşımaktadır.