2023 Yılı Asgari Ücreti Belirlendi: Asgari Ücret Yeterli ve Gerekli Düzeyde Değil

Asgari ücret, işçilerin kendileri ve aileleri ile birlikte insan onuruna yaraşır bir yaşam için gerekli, yeterli bir ücret seviyesine işaret etmektedir. Asgari ücret, emeğe verilen değer ve gösterilen saygının bir ölçüsüdür. Emeğin değerinin bilinmesi ise toplumsal barış ve çalışma barışının sağlanmasının önkoşuludur.

Asgari Ücret Yönetmeliğinin 4. maddesinde asgari ücret şöyle tanımlanmaktadır: “Asgari ücret işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti ifade eder”. Türkiye’de çalışanların yaklaşık yarısının asgari ücret civarında ücretlerle çalıştığı göz önüne alındığında ortalama ücret haline gelen asgari ücretin, insan onuruna yaraşır bir düzeyde belirlenmesi; yoksulluğun, açlığın ve gelir dağılımında adaletsizliğin ortadan kaldırılmasının birincil koşuludur. Ayrıca Asgari Ücret Yönetmeliğinin 8 ve 9. maddeleri, asgari ücretin Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmesi ve nihai kararın da Komisyon Başkanı tarafından kamuoyuna duyurulmasını düzenlemektedir. 2023 yılında uygulanacak asgari ücret; net 9.000 liralık teklifinin dikkate alınmaması nedeniyle karar toplantısına katılmayan Türk-İş’in dışında, hükümet ve işveren temsilcilerinin oy çokluğuyla kararlaştırılmış ve Cumhurbaşkanı tarafından net 8.506,80 lira olarak açıklanmıştır.

Bugün Türkiye’de asgari ücret belirlenirken bağımlı çalışanların büyük bölümünün ücretinin belirlendiği unutulmuş; Konfederasyonumuz Türk-İş’in de altını çizdiği üzere Anayasanın, asgari ücretin tespitinde çalışanların geçim şartlarının göz önünde bulundurulması hükmü, gözden kaçırılmış görünmektedir.

Konfederasyonumuz Türk-İş tarafından son olarak açıklanan Kasım 2022 açlık ve yoksulluk sınırı araştırmasına göre açlık sınırı 7.785 lira yoksulluk sınırı ise 25.365 liradır. Ne var ki belirlenen asgari ücret, işçilerin yalnızca aylık gıda harcaması tutarını sağlamaya elverişlidir; Türkiye’de 2023 yılı için geçerli asgari ücret, ilk aydan açlık sınırı düzeyinde belirlenmiş durumdadır. Enflasyon seviyelerindeki artış, işçilerin alım gücünün her geçen gün düşmesine neden olurken; ilerleyen aylarda asgari ücretin açlık sınırının çok daha altına düşeceğini öngörmemek mümkün değildir. Mevcut koşullarda, 2023 yılında da asgari ücrette ikinci altı aylık zam için masaya oturmak zorunda kalınabileceği açıktır.

Diğer yandan açıklanan asgari ücret, bugün itibariyle dolar bazında yükselmiş görünmekle birlikte; aşağıdaki tablodan görüleceği üzere 2019 yılında Avrupa ülkeleri içinde Türkiye’nin asgari ücret düzeyi sıralaması sondan 6. iken 2022 yılının Ocak ayında sondan 2. sıraya gerilemiştir. Asgari ücrete Temmuz 2022’de yapılan ikinci altı aylık zam sonrası bir sıra yukarı çıkabilen Türkiye, kısa süre sonra, dolar kurundaki dalgalanmalar nedeniyle yeniden sondan 2. sıraya gerilemiştir. Zira 1 Temmuz 2022’de asgari ücret 329 dolara karşılık gelirken; bugün itibariyle 295 dolara karşılık gelmektedir. Dolayısıyla 2023 yılı için belirlenen asgari ücret dolar bazında bugün itibariyle yüksek görünse de ilerleyen aylarda enflasyonun etkisi ve döviz kurundaki yükseliş ile birlikte düşecek; bu düşüşe koşut olarak Türkiye’nin Avrupa ülkeleri içerisindeki sıralaması da gerileyecektir.

Asgari ücrette olması gerekene ilişkin Sendikamızın tutumu nettir:

1. Asgari ücret, mevzuata uygun şekilde tespit edilmeli ve duyurulmalıdır.
2. TÜİK, her asgari ücret tespiti döneminde mevzuata göre yükümlü olduğu biçimde, işçinin yaşam maliyetini hesaplamalıdır.
3. Asgari ücret belirlenirken, dört kişilik bir hanede iki kişinin çalıştığı varsayımından hareket edilmesi; iki asgari ücretin mevcut yoksulluk sınırını aşması gerekmektedir.
4. Asgari ücret gelir vergisinden tümüyle muaf tutulmalı; ilk vergi dilimi, belirlenen asgari ücret tutarı göz önünde bulundurularak ve en az yeniden değerleme oranında arttırılarak güncellenmelidir.
5. İlk gelir vergisi oranı yüzde 10’a düşürülmelidir.
6. İşsizlik Sigortası Fonu, işverenlere asgari ücret desteği olarak kullanılmamalıdır.
7. Yüksek enflasyon dönemlerinde asgari ücret yıl içinde birden fazla kez güncellenerek işçilerin alım gücünün korunması sağlanmalıdır.
8. Enflasyona endeksli asgari ücret artışı; enflasyon verileri tümüyle gerçeği yansıtsa dahi, anlamlı değildir. İşçilerin ekonomik büyümeden pay almadığı bir asgari ücret artışı ancak bölüşüm ilişkilerini emek aleyhine bozucu bir etki yaratacaktır. Bu bağlamda kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hâsıla artışı asgari ücretin belirlenmesinde esas ölçütü teşkil etmelidir.
9. Tüm harcama kalemlerinde etkisini gösteren ekonomik kriz dönemlerinde milyonlarca asgari ücretliden fedakârlık beklenmemeli; bütün ekonomik değeri üreten işçiler olmasına karşın krizin yükü işçilerin omzuna yüklenmemelidir.