KÖİ patronlarının vergisi nereye gidecek? – Çiğdem Toker (T24)

TBMM’ye sunulan yeni vergi paketi birçok boyutuyla tartışılıyor.
Pakette Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) modeliyle yaptırılan projeleri işleten patronlar için de bir vergi artışı var malum.

KÖİ modeliyle yaptırılan ve işletmede bulunan otoyol, köprü ve tünel projeleri ile şehir hastanelerini işleten patronlardan alınan Kurumlar Vergisi’ne beş puanlık bir artış getiriliyor.

Yasa yürürlüğe girdiğinde, KÖİ projeleri kapsamında elde edilen kazançlardan yüzde 25 değil, yüzde 30 oranında vergi alınacak. Vergi paketi için hazırlanıp dağıtılan Etki Analizi’ne göre, Hazine ve Maliye Bakanlığı bu artıştan 557 milyon TL gelir bekliyor.

Maddeyle ilgili değerlendirme notunda, otoyol, köprü tünel ve şehir hastanelerini yapıp işleten ve söz konusu verginin kapsamında olan yükümlü sayısının 44 olduğu belirtildi.

Bahsedilen 44 yükümlü, kamuoyunun yakından bildiği büyük müteahhitlik şirketlerinden oluşuyor.

Hatırlarsanız, tasarruf genelgesi paketi hazırlanırken, KÖİ patronlarına yapılan yani gelir garantili, yolcu garantili, araç garantili bu projeler için bütçeden yapılan astronomik tutarlarda ilişkin hiçbir düzenleme olmayışı eleştirilmişti.

Devede kulak
Vergi paketine bu yönde bir hüküm konulmuş olması, işte bu yükselen tepkilerin dikkate alındığı anlamına geliyor. Ama yanıltıcı olmasın. “Yaptık mı yaptık” kabilinden bir adımdır bu. KÖİ patronlarına yapılan ve daha uzun yıllar döviz üzerinden yapılacak ödemelerin yanında 557 milyon TL, pek de anlamlı bir tutar değil. Hatta devede kulak kaldığı bile söylenebilir.

Bunu anlamanın yolu da basit: Bütçede ayrılan ödeneklere bakmak.

* * *
Değerli okurlar, az önce de belirttim: Mevcut bakanlık bürokrasisinin hazırlayıp TBMM’ye gönderdiği Etki Analizi’nde, KÖİ projelerini yapıp işleten yükümlü (yani şirket) sayısı 44 olarak kayda geçti.

Bu sayıyı not düşelim.

Şimdi gelelim, 2024 yılı bütçesinde, otoyol, köprü, tünel ve şehir hastaneleri işletici şirketlerine yapılacak ödemeler için ayrılan kaynağı hatırlamaya:

Toplam 162,4 milyar TL.

Bu tutarın 4,9 milyar TL’si Avrasya Tüneli, 73,8 milyar TL’si otoyol ve köprüler, 83,7 milyar TL’si de şehir hastaneleri için.

Dahasını da hatırlayalım. Bu tutarlar sadece başlangıç için ayrılan ödeme miktarları.

Ne mi demek istiyorum?

Bizlerden ticari sır diye saklanan KÖİ uygulama sözleşmelerinde, garantiler döviz üzerinden veriliyor ve kurdaki değişimler ile enflasyona bağlı olarak yılda dört kez artış yapılıyor.

Yani bu senenin sonunda, biz el yordamıyla da olsa şunu öğreneceğiz:

44 müteahhitlik şirketine Ulaştırma Bakanlığı, DHMİ, Karayolları, Sağlık Bakanlığı gibi kurumlardan ödenen toplam garanti ve kira, hizmet bedelleri (şehir hastanelerinde kira ve hizmet) 2024 bütçesi hazırlanırken konulan 162,4 milyar TL’nin üzerine çıkacak.

Çok basit bir nedenle. Bu bütçenin hazırlandığı Ekim 2023 tarihindeki ABD doları, Euro kuruyla Aralık 2024 teki aynı olmayacak da ondan.

Bu bir yana….

291’de biri
Hiç artmamış yani başlangıçtaki haliyle konulmuş tutarı bile aldığımızda, 162,4 milyar TL’yi beklenen vergi tutarı olan 557 milyon TL’ye böldüğünüzde, ulaşacağınız sonuç: 291,5.

Yani bugün devletin KÖİ projeleri için müteahhitlerden aldığı Kurumlar Vergisi’nde yapacağı artışla elde edeceği vergi geliri, onlara bir yılda ödemeyi taahhüt ettiği tutarın 291’de biri kadar…

İyi değil mi.

Geçiş ücretli otoyol ve köprülerde halkın ödediği tarifelerin gerçek tarifeler olmadığını, Prof. Uğur Emek hoca sıklıkla dile getiriyor. (Benim de yıllar önce Cumhuriyet ve Sözcü gazetelerindeki yazılarıma da konu oldu.)

Geçiş tarifelerinin, yani bizlerin ödediği tutarların, müteahhitle devlet arasındaki gizli sözleşmede yazılı tutarların altında belirlenmesi, o şirketlerin bir jesti değil.

Sırf halk ödeyebilsin, o yolu kullanabilsin diye iktidarın isteğiyle yapılan bir uygulama. Aradaki farkı sonrasında zaten şirkete ödüyor. O da bütçe kaynaklarından çıkıyor.

Dolayısıyla, yeni vergi paketiyle Kurumlar Vergisi’nde, KÖİ şirketleri için yapılan 5 puanlık artıştan beklenen 557 milyon TL’nin bir kısmının, 2025 yılında yine onlara gideceğini söylemek yanlış olmayacaktır.

Hayırlı uğurlu olsun.