Kısa Çalışmanın Sona Ermesiyle Gündeme Gelen Sorular
Yazan: Mustafa Balkız, Sosyal Güvenlik Uzmanı ([email protected])
Pandemi döneminde istihdam kaybını önlemek, işçi ve işverenlerin kaybını en aza indirgemek amacıyla Nisan 2020’de başlatılan kısa çalışma ödeneği süresi ve işten çıkarma yasağı iki ay için kanunla çıkarılmıştı. Uzatılması için Cumhurbaşkanı yetkilendirildi. Birçok defa uzatıldı. 30 Haziran 2021 tarihinde sonlandırıldı.
Kısa çalışma süresinin ve işten çıkarma yasağının sona ermesiyle yeni sorular gündeme gelmeye başladı. İşte bunlardan bazıları.
Kısa çalışma ödeneği alırken işten çıkarılan işçi işsizlik ödeneğinden yararlanır mı?
Kısa çalışma ödeneği alan ya da ücretsiz izinde oldukları için nakdi ücret desteği alan işçiler, kısa çalışma ödeneği almadan önceki çalışmalarıyla 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemişlerse işsizlik ödeneğinden yararlanırlar.
Kısa çalışma ödeneği süresi işsizlik maaşından düşer mi?
İşsizlik Sigortası Yasasına göre, kısa çalışma ödeneği süreleri işsizlik maaşından düşüyordu. Çünkü pandemi döneminden önce kısa çalışma ödeneği süresi en fazla 3 aydı, örnek vermek gerekirse; 3 yılda 1080 gün primi olan işçinin işsizlik maaşı alma süresi 10 aydır. Bu kişi 3 ay kısa çalışma ödeneğin-den faydalanmışsa 7 ay işsizlik maaşı alabiliyordu. 30 Haziran 2020’de Resmî Gazete‘de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla sistem değişti. Artık kısa çalışma alınan süre işsizlik maaşından düşülmeyecek örnekte olduğu gibi 10 Ay işsizlik hak eden yine 10 ay işsizlik maaşı alacak.
Nakdi ücret desteği ya da kısa çalışma desteği alan işçi işten çıkarılırsa hangi geliri üzerinden işsizlik maaşı alacak?
İşsizlik maaşı, son 120 günlük dönemdeki brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Bu nedenle pandemi başlamadan önceki 120 günlük gelir dikkate alınarak işsizlik maaşı bağlanmaktadır. İşsizlik maaşı işçinin almış olduğu ücrete göre belirlenir. Ancak 2021 yılı için asgari ücretin yüzde 40’ından az yüzde 80’ninden fazla olamaz. Asgari ücret 3577,50 TL işsizlik maaşı da en az 1431 TL en fazla 2862 TL.
Kısa çalışma dönemi için prim ödeniyor mu?
İşveren sigortalının bu günlerde çalışmadığını beyan etmekte olup, kısa çalışma ödeneği ödenen günler için uzun vadeli sigorta kolları yani emekliliğinde esas alınacak primler ödenmiyor.
Kısa çalışma ve ücretsiz izin emekliliği erteler mi?
Kısa çalışma ve ücretsiz izin döneminde emeklilik için gerekli olan uzun vadeli sigorta kolları olarak adlandırılan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri yatırılmadığından hizmet süresi ve yaşı dolmuş ancak prim gün sayısına ihtiyacı olan sigortalılar için emeklilik tarihi gecikebilir.
Prim yatırılmayan süreler borçlanılabilir mi?
Kısa çalışma ödeneği veya ücretsiz izne ayrıldıkları için nakdi ücret desteği alan işçiler genel sağlık sigortalısı sayılıyor ve genel sağlık sigortası primleri İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanıyor. Ancak uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin borçlanma ile ilgili düzenleme yapılmadı. Bu süreler borçlanılamıyor. Ancak sonradan prim yatırılması için işveren, kısa çalışma ödeneği alınan günler için, aylık prim ve Hizmet belgesinde Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinde “18 kısa çalışma Ödeneği” koduyla eksik gün bildirimi yapması ve kısa çalışmanın sona ermesiyle İŞKUR’a da bildirimde bulunduğu taktirde borçlanma olmaz ama emeklilik primlerin yatırılması mümkün olmaktadır.
Kısa çalışma ödeneği alan işçilerin kıdem tazminatı hangi ücret üzerinden ödenecektir?
İşveren işçinin çalıştığı her yıla karşılık 30 günlük brüt ücret üzerinden işçiye kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Kısa çalışma döneminde. İşçiyle işveren arasında imzalanan iş sözleşmesi askıya alındı. Bu nedenle 2008 ekonomik krizinde Yargıtay kararında kriz dönemlerinde işçiler kıdem tazminatını almalıdır kararı verdi. Ancak bunun için her işçi ayrı dava açmalı ya da hükümet bununla ilgili yasal düzenleme yapılmalıdır. Bu yapılmadığı takdirde işçiler pandemi başlamadan önceki son aldıkları maaş üzerinden kıdem tazminatı alacaklardır. Burada 15 ay süren bir kayıpları olmaktadır. Ancak kıdem tazminatı son alınan maaş üzerinden alındığında kısa çalışma ve nakdi ücret desteği aylıkları daha düşük olacağından işçiler Pandemi başlamadan önceki maaşlarına göre kıdem tazminatı alınmasını tercih edeceklerdir.
