Sağlık Hizmetlerine Ulaşma Hakkı-2 – Leyla Ezgi
Geçen yazımızda sağlık hizmetlerine ulaşma hakkının sağlık hakkının en önemli unsurlarından birini oluşturduğunu ifade etmiş ve bu hakkın hasta haklarının sağlanmasının da temel olduğuna işaret etmiştik. Ayrıca hastanın sağlık hizmetlerine ihtiyaçları ölçüsünde ulaşabilmesinin bu hakkın temel içeriğini oluşturduğuna vurgu yapmış ve bu hak açısından uluslararası belgelerde yer verilen belli başlı özelliklere yer vermiştik. Bu yazımızda sağlık hizmetlerine ulaşma hakkı açısından önemli bazı haklara Hasta Hakları Yönetmeliği (HHY)’nde nasıl yer verildiğine dikkat çekeceğiz.
Hasta Hakları Yönetmeliği, Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı başlığı altında sağlık hizmetlerine ulaşma hakkı ile ilgili önemli maddelere yer vermiştir. Bu maddelerin hem sağlık hizmeti sunan kurum ve kuruluşlarca hem de hastalar tarafından bilinmesi sağlık hizmetlerinin ulaşılabilirliğinin sağlanması açısından önemlidir. Bu maddeler şu şekilde sıralanabilir:
Sağlık hizmetlerinden adalete ve hakkaniyete uygun faydalanma
HHY 6. Maddede hastaların sağlık hizmetlerinden adalete ve hakkaniyete uygun olarak yararlanması hakkına yer vermiştir. Bu hakkın temel içeriğini; hastaların sağlık hizmetlerine ihtiyaçları ölçüsünde ulaşabilmesi oluşturur. Bu hak hem sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde planlanmasını hem de hastaların sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesini içerir. Maddede sağlık hizmeti veren tüm kurum ve kuruluşlar ile sağlık hizmetinde görev alan personelin adalet ve hakkaniyet ilkelerine göre hareket etme yükümlülüğüne özelikle yer verilmiştir. (HHY m. 6)
Hizmet konusunda bilgi isteme hakkı
Sağlık hizmetlerine ulaşma ve bu hizmetlerden yararlanma hakkı açısından önemli bir başlık da hizmetler ile ilgili bilgi edinme hakkıdır. Bu hak kapsamında hastalar sağlık hizmetinden hangi şartlarda faydalanabileceği ile ilgili bilgi edinebilecektir. Hastanın sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanacağı hangi kurumlardan nasıl destek alabileceği gibi bilgiler hasta açısından önemlidir.
Yönetmelik, hastaların hizmet konusunda bilgilendirilmesi için gereken önlemlerin alınması görevini, hizmet veren sağlık kurum ve kuruluşlarına vermiştir. Yönetmeliğe göre, sağlık kurum ve kuruluşları, hastalara kesin ve yeterli bilgi verebilecek nitelik ve ehliyete sahip personeli daimi olarak istihdam etmelidir. Sağlık kurum ve kuruluşları, hastaların ihtiyaç duydukları birimlere kolayca ulaşabilmesini sağlayacak bilgilendirici tabela, broşür ve işaretler bulundurmak gibi önlemleri de almalıdır.
Hizmet ile ilgili bilgi isteme hakkı kapsamında, hastaların hangi hizmeti hangi koşullarda alacağı konusunda bilgilendirilmesi gerekir. Bu konuda sağlanacak imkânlar, hastaların sağlık hizmetlerine ulaşmasını kolaylaştıracaktır. Başvurulan kurumda talep edilen hizmet sunulamıyorsa, bu hizmetin nereden ve hangi koşullarda alınabileceği konusunda hasta bilgilendirilmelidir. Bazı tedavilerin uzun sürmesi, bazen farklı alanlardan hizmet alınmasını gerektirmesi, bu hakkı daha önemli hale getirmektedir. Bazen farklı şehirlerden ya da kurumlardan hizmet alınmasını gerektiren tedavilerde kurumlardan nasıl ve hangi koşullarda hizmet alınacağı konusunda bilgi alınması önemlidir.
Sağlık personelini seçme ve değiştirme hakkı
Sağlık hizmetlerine ulaşma hakkı açısından önemli diğer bir hak da sağlık personelini seçme ve değiştirme hakkıdır. Bu hak sağlık sistemini oluşturan mevzuat kapsamında kullanılır. Örneğin yasal düzenlemeler, bu hakkı sağlamak için hastanelerden alınan hizmetlerde randevu sisteminden hastaların hekimlerini seçebilmesini öngörmektedir. Hasta haklarının sağlanmasında sağlık çalışanlarına da önemli yükümlülükler düşmektedir. Ayrıca çalışanların mesleki ilkeler kapsamında gösterdikleri yaklaşımlar da hasta ile ilişkilerinde güvenin gelişmesi açısından etkilidir. Bu nedenle hastaların hizmet alacakları sağlık personelini seçme hakkının sağlanması önemlidir. Hastalar açısından özel yaşamlarının gizliliği, bilgilerin gizliliği, bilgilerin yakınları ile paylaşılma(ma)sı, bilgilendirilmeleri gibi pek çok başlıkta sağlık personelinin önemli yükümlülükleri vardır. Sağlık personelinin bu yükümlülüklerine olumlu yaklaşımları hastaların haklarını kullanabilmelerini kolaylaştıracaktır.
(HHY m. 9)
Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme hakkı
Yönetmeliğe göre hastanın, mevzuatın öngördüğü usul ve şartlara uyulmak şartı ile hastaların sağlık kurum ve kuruluşunu seçme ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden faydalanma ve bulunduğu kuruluşu değiştirme hakkı vardır. Hasta, Kuruluşu değiştirmek istediğinde bu kuruluş değiştirmenin hasta açısından hayati tehlikeye yol açıp açmayacağı ve hastanın
hastalığını daha da ağırlaştırıp ağırlaştırmayacağı konularında hekim tarafından aydınlatılmalıdır. Hayati tehlike açısından sağlık kuruluşunun değiştirilmesinin tıbben sakınca içermemesi de gerekir. Kuruluş değiştirmede hasta herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olsa da söz konusu değiştirme mevzuatın öngördüğü sevk zincirine uymuyorsa ücret farkını ödenmesi gerekir. Ancak acil olaylarda herhangi bir ücret ödenmez. (HHY m. 8)
Öncelik sırasının belirlenmesini isteme hakkı
Sağlık hizmetlerinin verilmesinde imkanlar yetersiz veya sınırlı ise veyahut sağlık hizmeti zamanında sunulamamışsa hastaların öncelik sırasının tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini isteme hakkı vardır. Acil durumlar ile yaşlı ve özürlüler için öncelik sırasının belirlenmesi konusunda ilgili düzenlemelere başvurulması gerekir. (HHY m.10)
Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi ve bakım alma hakkı
Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı veya aldatıcı mahiyette teşhis ve tedavi yapılamaz. Hastaların tıbbi gereklere uygun teşhis ve tedavi hizmeti alma hakkı vardır. Hastaların sağlık hizmetlerinden yararlanma ihtiyacı olduğunda, modern tıp bilgi ve teknolojisinin gereklerine uygun olarak tanısının konulmasını, tedavisinin yapılmasını isteme hakkı vardır. (HHY m. 11)
Tıbbi gereklilikler dışında müdahale edilemez
Hastalara herhangi bir tıbbi tedavi, teşhis veya koruma amacı olmadan ölüme veya hayati tehlikeye yol açabilecek veya ruhsal veya fiziksel direnci azaltacak hiçbir işlem yapılamaz. Bu yöndeki hasta talepleri de taleplerimiz de kabul edilemez. (HHY m. 12)
Tıbbi özenle hizmet alma hakkı
Hastaların tıbbi özen görme hakkı vardır. Bu hak, gerçekleştirilen her türlü işlemde gereken hastanın tıbbi özene uygun hizmet almasını amaçlar. Tanı, tedavi veya önleyici amaçla yapılan tüm tıbbi girişimlerin en yüksek özen ile gerçekleştirilmesi gerekir. Bu kapsamda bu hizmetlerin sunumunda gerekli özenin gösterilmemesi sağlık hizmetini sunan personel ve kuruluşun sorumluluğunu gerektirir.
(HHY m. 14) Yönetmelikte yer verilen bu hakların bilinmesi ve bu kapsamda hizmet verilmesi sağlık hizmetlerine ulaşma hakkını destekleyecektir. Hastaların haklarının ihlalinin önlenmesi veya haklarının geliştirilmesi taleplerinde bu haklar ile ilgili içerik kapsamında taleplerde bulunması sağlık hizmetine ulaşma hakkını güçlendirecektir.
Sağlıkla kalın.
